Nie ma jednego kolagenu – zdaniem naukowców kolagen ma aż 27-29 typów. Produkują go różne komórki w organizmie. Dzięki nim kolagen nadaje większą elastyczność i wytrzymałość różnym tkankom, np. skórze, chrząstce stawowej oraz naczyniom krwionośnym. To jednak nie wszystkie właściwości kolagenu.
Rodzaje kolagenu
Do tej pory zidentyfikowano i rozróżniono do dwudziestu dziewięciu typów kolagenu. Mimo że wszystkie mają podobną, trójhelikalną budowę, różnią się strukturą przestrzenną i występowaniem w organizmie.
Podstawowa klasyfikacja kolagenów w organizmie dzieli je na rodzaje:
- fibrylarne (tworzące włókna kolagenowe): 1, 2, 3, 4, 5, 9, 10, 11,
- niefibrylarne (nietworzące włókien kolagenowych): 9, 12, 14, 16, 19, 20, 21, 22.
Najpowszechniejsze typy kolagenu
W organizmie człowieka znajduje się najwięcej kolagenów fibrylarnych, które mają właściwości budulcowe, wzmacniając strukturę tkanek.
- Kolagen typu I – to tzw. prymarny (podstawowy) budulec, który nadaje tkankom wytrzymałość. Występuje zarówno w ścięgnach, jak i w tkance łącznej kości, tkance konstruującej blizny w skórze i tkance podskórnej. Zawiera go również rogówka.
- Kolagen typu II – znajduje się przede wszystkim w chrząstce stawowej, zwiększając jej odporność na tarcie. Jest produkowany przez chondrocyty. Razem z kolagenem typu I stanowi do 90% kolagenu w organizmie.
- Kolagen typu III – występuje zarówno w skórze, jak i w narządach wewnętrznych i naczyniach krwionośnych. Odgrywa istotną rolę w procesie gojenia ran.
- Kolagen typu V i VI – oba typy są ważne dla procesu fibrylogenezy (produkcji włókienek kolagenowych) w organizmie. Kolagen typu V znajduje się w kościach, skórze i rogówce. Kolagen typu XI występuje w chrząstce i dyskach międzykręgowych.
Aktualnie mniej wiadomo o właściwościach i występowaniu kolagenów niefibrylarnych. Spośród całego rodzaju najlepiej przebadano kolagen typu IX, który łączy struktury kolagenu z komórkami i macierzą międzykomórkową.
Właściwości kolagenu a rola w organizmie
Kolagen to białko, które odgrywa kluczową rolę w organizmie. Jest odpowiedzialne za regenerację tkanek, nawilżenie skóry, gojenie ran oraz odbudowę tkanki łącznej. Te wszystkie procesy nie byłyby możliwe, gdyby kolagen nie odznaczał się poniższymi właściwościami. Mianowicie:
- kolagen dzięki swojej budowie jest odporny na rozciąganie, a co za tym idzie, nadaje tkankom elastyczność i sprężystość
- zapewnia tkankom ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi
- kolagen stworzony jest z gęstej sieci włókien białkowych, dzięki czemu utrzymuje kształt tkanek i zapobiega ich zapadaniu się
- kolagen odpowiada również za wiązanie wody, utrzymując tym samym skórę, włosy i paznokcie w dobrej kondycji
Warto także wspomnieć, że włókna kolagenowe mogą posłużyć w organizmie jako nośniki leków.
Nadmiar kolagenu w organizmie – skutki uboczne
Stopniowy spadek poziomu kolagenu w organizmie stanowi naturalną, nieuchronną konsekwencję starzenia się. W niektórych, rzadkich przypadkach może jednak dochodzić do odwrotnego zjawiska. Nadmierne gromadzenie się kolagenu w organizmie jest wynikiem zaburzeń w naturalnych procesach przemiany tego białka.
Skutkiem nadmiaru kolagenu są bliznowce, czyli łagodne, włókniste rozrosty skóry, powstające w miejscu urazu. Bliznowce powstają w wyniku nieprawidłowego gojenia się rany, gdy włóknienie szerzy się poza obszar pierwotnego uszkodzenia. W powstających włóknach kolagenu typu III występuje nadmiar substancji fibrylarnych, które nadają im grubość i szklistość.
Należy jednak dodać, że częstszym zjawiskiem występującym w organizmie jest niedobór kolagenu niż jego nadmiar.
Niedobór kolagenu w organizmie
Ludzki organizm sam produkuje kolagen z dostarczanych dietą składników odżywczych. Niestety, proces ten stopniowo zwalnia od ok. 25. roku życia, a w okolicach sześćdziesiątki nie zachodzi już prawie wcale.
To właśnie efekty spadku poziomu kolagenu w organizmie widzimy jako oznaki starzenia się:
- skóra staje się sucha, wiotka, pojawiają się zmarszczki, bruzdy i przebarwienia,
- włosy są słabsze, kruche i wypadają,
- paznokcie stają się łamliwe i rozdwajają się,
- stawy sztywnieją, pojawiają się związane z tym dolegliwości bólowe i trudności z poruszaniem,
- naczynia krwionośne tracą elastyczność, co może prowadzić do problemów z krążeniem, nadciśnienia tętniczego, udarów mózgu.
Jak uzupełnić kolagen w organizmie?
Metodą w walce z niedoborem kolagenu może być spożywanie właściwej ilości produktów bogatych w białko i substancje wspierające procesy tworzenia kolagenu w organizmie. Do takich produktów należą m.in.:
- mięso: wołowina, wieprzowina, drób, ryby,
- nabiał: mleko, jogurt, kefir, ser,
- rośliny strączkowe: soja, fasola, ciecierzyca,
- owoce jagodowe: truskawki, maliny, jagody.
Więcej na temat źródeł kolagenu i składników odżywczych wspierających jego syntezę znajdziesz w naszym artykule: https://pro-farm.pl/w-czym-jest-najwiecej-kolagenu/.
Suplementacja kolagenu
Decydując się na suplementację kolagenu, masz szansę spożywać go w kontrolowanej ilości. Do Twojego wyboru pozostają różne rodzaje kolagenu: w płynie, proszku, tabletkach albo kapsułkach. Największą popularnością cieszą się kolageny do picia (płyny lub proszki do rozpuszczenia w wodzie), ponieważ mogą zawierać więcej kolagenu od tabletek i kapsułek.
Aktualnie za najmocniejszy kolagen do picia uznawane są hydrolizaty. To kolageny poddane specjalnej obróbce enzymatycznej, dzięki której długie łańcuchy kolagenu podzielono na znacznie krótsze peptydy kolagenowe. W takiej postaci kolagen jest znacznie lepiej wchłaniany niż ten występujący w żywności.
Suplementy diety z kolagenem są opracowywane z myślą o konkretnych celach suplementacyjnych. Na rynku znaleźć można zarówno kolagen na stawy, jak i kolagen na skórę, włosy oraz paznokcie. Bazują na przebadanych naukowo peptydach i mają specjalnie skomponowane składniki dodatkowe.
Na podstawie naszych analiz dietetycznych stworzyliśmy ranking kolagenu do picia, który może pomóc Ci w wyborze suplementu:
Źródła:
[1] Kamila A. Czubak, Halina M. Żbikowska: Praca poglądowa: „Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów” Ann. Acad. Med. Siles. 2014, 68, 4, 245–254 Copyright © Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.
[2] Bana M., Pietrucha K., „Typy i struktura biała kolagenowego” Zeszyty naukowe Politechniki Łódzkiej Nr 1058 z. 73 2009.
[3] Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A., „Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru” Leki w Polsce.
Suplement diety to środek spożywczy, a nie produkt leczniczy. Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Przed rozpoczęciem suplementacji skonsultuj się z lekarzem.