Szanta zwyczajna – Marrubium vulgare – jest to niezwykła roślina lecznicza należąca do rodziny jasnowatych (Lamiaceae). Kwitnie od czerwca do września. Ziele ma charakterystyczny, gorzki smak. Szanta zwyczajna jest rośliną znaną od tysięcy lat. Egipscy kapłani doceniali jej właściwości lecznicze. Szanta występuje w Europie, Ameryce Południowej, Afryce i Australii. W Polsce można ją spotkać na łąkach, pastwiskach, polanach. Szanta zwyczajna jest wieloletnią byliną, wysokości od 30 do 80 cm, o łodygach wzniesionych, gałęzistych w części górnej, czterokanciastych, pokrytych kutnerowym owłosieniem. Roślina posiada prosty, biały, drewniejący korzeń. Surowcem zielarskim wykorzystywanym w lecznictwie jest ziele szanty. Głównymi składnikami ziela szanty są:
- mieszanina związków diterpenowych: marubina, premarubina,
- alkohole diterpenowe: marubenol,
- sterole i triterpeny: kwas ursolowy,
- pochodne fenolokwasów z grupy fenylopropanoidów – flawonoidy: apigenina, luteolina, kwercetyna i ich glikozydy,
- taniny i garbniki;
- alkaloidy typu pirolidyny: betonicyna 0,3%, truicyna, cholina;
- olejek eteryczny
- kwasy organiczne,
- sole mineralne,
- saponiny,
- śluzy.
Najważniejszą grupą związków biologicznie czynnych występujących w zielu szanty są pochodne di terpenów – pochodne furanolabdanu. Diterpeny te działają wykrztuśnie wskutek pobudzenia sekrecji błon śluzowych górnych dróg oddechowych oraz w pewnym stopniu dzięki właściwościom rozkurczającym obejmującym oskrzela. Napary z ziela szanty stosuje się jako lek wykrztuśny w astmie oskrzelowej i schorzeniach dróg oddechowych tj. nieżycie gardła i oskrzeli a także pomocniczo w POCHP. Właściwości wykrztuśne są zbliżone do działania korzenia wymiotnicy (Radix Ipecacuanhae). Przetwory z ziela szanty wchodzą m.in. w skład syropów na kaszel dla dzieci i dorosłych oraz mieszanek ziołowych. Gorzki smak ma rubiny powoduje wzmożone wydzielanie soku żołądkowego, a kwas marubenowy – żółci, usprawnia to procesy trawienne i zwiększa apetyt. Przetwory z szanty działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego głównie dróg żółciowych, pobudzając czynność wydzielniczą wątroby, ułatwiając przepływ żółci, stąd szerokie zastosowanie w schorzeniach wątroby, dróg żółciowych i skłonności do kamicy.
Szanta i jej przetwory stosowane są także w zaburzeniach rytmu pracy serca i jako środek hipotensyjny. Liczne badania naukowe dowiodły działanie przeciwarytmicznie ziela szanty. Surowiec ten jest doskonałym środkiem pomocniczym u osób w ze skłonnością do tzw. kołatanie serca.
Działanie hipotensyjne uwarunkowane jest obecnością marubenolu. W badaniach naukowych wykazano, iż marubenol jest blokerem kanałów wapniowych .. Napary z ziela sa stosowane także w cukrzycy, gdyż obniżają poziom glukozy. Surowiec ten wpływa także na obniżenie frakcji trójglicerydów i cholesterolu.
Wykazano także działanie przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe i przeciwutleniające. Właściwości takie wykazują glikozydy fenylopropanoidowe, głównie ich pochodne estrowe, które hamują cyklooxygenazę COX-2. Związki te mają także właściwości antyoksydacyjne poprzez usuwanie wolnych rodników, hamują utlenianie LDL, który bierze udział w powstawaniu miażdżycy. Mechanizmy związane z usuwaniem wolnych rodników sugerują, że związki te mogą chronić przed stresem oksydacyjnym i mogą mieć znaczące działanie profilaktyczne w chorobach nowotworowych, miażdżycy, a także w procesie starzenia się organizmu itp. Jets to szczególnie istotne w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym.
Szanta zwyczajna wykazuje także działanie przeciwhistaminowe i przeciwbólowe. Ekstrakty wodno-alkoholowe z ziela szanty hamują działanie neurotransmiterów takich jak: acetylocholina, bradykinina i histamina.
Szanta jest składnikiem mieszanek ziołowych , używa jej się w produkcji piwa i likierów oraz w cukiernictwie.
Uwaga: stosowanie dużych dawek może spowodować spadek ciśnienia tętniczego krwi oraz zaburzać pracę serca.
Szanta zwyczajna
Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare) – gatunek byliny z rodziny jasnowatych (Lamiaceae Lindl.). Pochodzi z Azji Centralnej. Występuje także w Ameryce i Europie, gdzie jest gatunkiem zawleczonym – przybyłym pod wpływem działania ludzkiego. W Polsce Szanta zwyczajna ma wiele nazw ludowych: krzecina (lubelskie), krzeszyna (podlaskie), gojnik (podkarpackie). W naszym kraju gatunek rzadki, uznawany za antropofit zadomowiony i archeofit.
Botaniczna nazwa naukowa wywodzi się od hebrajskiego marrob, co oznacza „gorzki sok„.