Lipodemia to schorzenie tkanki tłuszczowej, które występuje głównie u kobiet. Objawy lipidemii to nieproporcjonalne odkładanie się tkanki tłuszczowej, najczęściej w obrębie łydek, ud, pośladków i bioder. Lipodemię diagnozuje lekarz angiolog albo flebolog. Zależnie od stadium brzęku tłuszczowego specjalista może wdrożyć leczenie zachowawcze lub operacyjne.
Co to jest lipodemia?
Lipodemia (ang. lipedemia) to schorzenie, przez niektórych specjalistów nazywane również dysfunkcją tkanki tłuszczowej. Tzw. „choroba grubych nóg” występuje głównie u kobiet. Po raz pierwszy opisali ją dwaj lekarze (E.Allen i E.A. Hines) w 1940 roku. Mimo to wiedza o lipodemii jest nadal stosunkowo mała, a jej diagnostyka utrudniona.
Lipodemia wiąże się z przewlekłym, łagodnym stanem zapalnym tkanki tłuszczowej. Prowadzi on do nadmiernego, symetrycznego gromadzenia się tkanki tłuszczowej w poszczególnych partiach ciała. Najczęściej są to kończyny dolne: nogi, uda i biodra, rzadziej ramiona.
Lipodemia a otyłość
Wielu lekarzy wciąż myli lipodemię z otyłością, dlatego duże znaczenie we właściwej diagnostyce ma wybór specjalisty. W przypadku:
- otyłości – tkanka tłuszczowa gromadzi się w całym ciele, a redukcja masy ciała zmniejsza obwody całego ciała,
- lipodemii – tkanka tłuszczowa gromadzi się w głównej mierze na dolnych kończynach (rzadziej na ramionach) i jest niewrażliwa na odchudzanie (obwody nie maleją mimo utraty kilogramów).
Lipodemia a obrzęk limfatyczny
Niekiedy lipodemia jest mylona także z obrzękiem limfatycznym. Te dwa schorzenia można odróżnić po tym, że:
- obrzęk limfatyczny zwykle występuje po jednej stronie ciała, a w jego przypadku skóra jest twarda, napięta,
- w przypadku lipodemii obrzęk tłuszczowy występuje symetrycznie na obu kończynach, a skóra pozostaje miękka.
W niektórych przypadkach lekarze diagnozują zarówno obrzęk limfatyczny, jak i lipodemię – mowa wówczas o tzw. lipolimfodemii.
Lipodemia – objawy
Objawy lipodemii mogą różnić się zależnie od stopnia dysfunkcji tkanki tłuszczowej (rozróżniamy III stopnie). Najczęstsze objawy to:
- nieproporcjonalna budowa ciała – kończyny dolne wyraźnie większe od tułowia,
- duże obwody ud, łydek, bioder, pośladków – które nie maleją pomimo redukcji masy ciała,
- ból i uczucie ciężkości – takie objawy najczęściej daje lipodemia nóg
- chroniczne zmęczenie,
- skłonność do siniaków.
Co ważne: występuje również lipodemia u szczupłych. Jeśli masz prawidłową masę ciała, ale obserwujesz wyraźny nadmiar tkanki tłuszczowej na nogach, zgłoś się do lekarza.
Lipodemia w stadium zaawansowanym
Lipodemia II i III stopnia jest znacznie częściej diagnozowana, ponieważ wtedy można łatwiej odróżnić ją od nadwagi i otyłości. Wyraźne objawy to:
- deformacja zewnętrznego wyglądu kończyn,
- pogrubienie tkanki podskórnej,
- zanik linii, która oddziela łydkę od kostki,
- wyczuwalne guzki tłuszczowe pod skórą,
- brunatne przebarwienia skóry,
- problemy z chodzeniem (obcieranie).
Lipodemia – zdjęcia
W mediach społecznościowych coraz więcej kobiet publikuje zdjęcia swojego ciała po tym, jak zdiagnozowały u siebie lipodemię. Dzielą się również swoimi efektami po wdrożeniu różnych metod leczenia.
Czym grozi lipodemia?
Lipodemia to schorzenie, którego nie należy bagatelizować, mimo utrudnionej diagnostyki. Nieleczona lipodemia może:
- źle wpływać na samopoczucie psychiczne – wstyd związany z wyglądem własnego ciała,
- powodować ból i obrzęk – które utrudniają normalne funkcjonowanie,
- nadmiernie obciążać stawy – szczególnie kończyn dolnych,
- owrzodzenia żylne – w bardzo zaawansowanych stadiach.
Przyczyny lipodemii
Naukowcy nie poznali jeszcze w pełni wszystkich przyczyn lipodemii, jednak uznają, że na to schorzenie składa się wiele czynników, przede wszystkim:
- genetyka – lipodemia częściej występuje u osób, które mają już takie przypadki w rodzinie,
- zaburzenia adipogenezy – różnicowania i rozwoju komórek tkanki tłuszczowej,
- zaburzenia mikrokrążenia limfatycznego – które odpowiada za drenaż i oczyszczanie tkanek, przez co przeciwdziała obrzękom,
- przewlekły stan zapalny w organizmie – który zajmuje tkankę tłuszczową,
- zaburzenia hormonalne – szczególnie w okresie dojrzewania, ciąży i menopauzy.
Lipodemia – jak leczyć?
O tym, jak leczyć lipodemię, powinien decydować lekarz specjalista. Wybierz osobę, która specjalizuje się w lipodemii, ponieważ jest to nadal mało znane schorzenie. Odwiedź gabinet:
- angiologa (lekarza od chorób naczyń krwionośnych i limfatycznych),
- flebologa (specjalisty od chorób żył),
- limfologa (specjalisty od leczenia obrzęków limfatycznych),
- chirurga naczyniowego (gdy decydujesz się na liposukcję).
Specjalista oceni stan tkanki tłuszczowej, naczyń krwionośnych i naczyń limfatycznych. Przeprowadzi wywiad medyczny, badanie fizykalne i USG. Do szczegółowej oceny tkanek może dodatkowo wykonać: limfografię (badanie rentgenowskie), rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową.
Zależnie od stopnia lipodemii lekarz może zaproponować leczenie zachowawcze lub operacyjne, a po nim rehabilitację.
Lipodemia – leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze lipodemii wspiera odprowadzanie limfy, pomaga zmniejszyć obwód kończyn, a tym samym zredukować ból i tkliwość w problematycznych obszarach. Polega na kompresjoterapii (terapii uciskowej). Dotyczy ona w głównej mierze specjalnej odzieży kompresyjnej (np. pończoch, rajstop), które odpowiednio uciskają kończyny. W późniejszych stopniach lipodemii lekarz może zalecić bandażowanie kompresyjne.
Lekarz może zalecić również specjalne masaże (manualny drenaż limfatyczny). Oferują go niektórzy fizjoterapeuci oraz masażyści. Jedna sesja masażu trwa ok. 45-90 minut i kosztuje od 80 do 350 zł (zależnie od zakresu zabiegu, lokalizacji i specjalisty).
Leczenie zachowawcze w lipodemii obejmuje także zmiany, jakie musisz wdrożyć w swoim stylu życia. Dotyczą one przede wszystkim modyfikacji diety (na przeciwzapalną) i zwiększenia poziomu aktywności fizycznej na co dzień (co opisujemy niżej).
Lipodemia – ćwiczenia
Twoja codzienna aktywność fizyczna nie pozostaje bez znaczenia przy lipodemii, choć tkanka tłuszczowa jest oporna na spalanie. Regularne ćwiczenia i tak poprawią Twój komfort życia, ponieważ:
- stymulują krążenie krwi i przepływ limfy – co jest kluczowe, by minimalizować obrzęki,
- redukują dyskomfort – zmniejszają obrzęki, a więc łagodzą dolegliwości bólowe,
- budują masę mięśniową – dzięki czemu odciążają stawy, które mogą być obciążone przy obrzęku tłuszczowym,
- przeciwdziałają przewlekłym stanom zapalnym – w całym organizmie, również w tkance tłuszczowej, co minimalizuje ryzyko pogłębiania się lipodemii.
W przypadku lipodemii sprawdzą się zarówno codzienne spacery, jak i trening siłowy w domu, który pomoże Ci wzmocnić mięśnie.
Dieta przy lipodemii
Chociaż sama dieta nie wyleczy lipodemii, będzie mieć kluczowy wpływ na Twoje samopoczucie, kontrolę masy ciała, a także będzie przeciwdziałać pogłębianiu się obrzęku tłuszczowego.
W przypadku lipodemii najlepiej sprawdza się dieta przeciwzapalna, ponieważ obrzęk tłuszczowy ma podłoże zapalne (wynika ze stanów zapalnych tkanki tłuszczowej). Sprawdź nasz artykuł pt. Dieta przeciwzapalna – przepisy, w którym szczegółowo opisaliśmy, na czym polega i stworzyliśmy dla Ciebie jadłospis na cały tydzień.
W skrócie: dieta przeciwzapalna to dieta niskowęglowodanowa, która bazuje na świeżych, naturalnych produktach spożywczych. Obfituje w kwasy omega-3, flawanoidy, polifenole, błonnik pokarmowy i probiotyki.
Jeśli masz lipodemię, ważne jest też to, czego nie jeść. Ogranicz do minimum żywność, która może wywoływać stany zapalne, czyli:
- cukry proste – słodycze, żywność typu fast food, słone przekąski, słodkie napoje gazowane,
- żywność wysoko przetworzoną – dania instant, napoje energetyczne, płatki śniadaniowe, gotowe sosy,
- tłuste mięso i przetwory mięsne – np. wędliny, pasztety, kiełbasy, parówki,
- rafinowane oleje i tłuszcze utwardzane – np. olej słonecznikowy, margarynę.
Jeśli masz nadwagę, znacznie pomoże Ci redukcja masy ciała – nawet jeśli tłuszcz utrzymuje się w niektórych partiach. W ten sposób również zmniejszysz stan zapalny w organizmie, odciążysz stawy i zapobiegniesz pogłębianiu się lipodemii.
Do odchudzania przy lipidemii świetnie sprawdza się dieta cukrzycowa, która znacznie ogranicza spożycie węglowodanów (zwłaszcza cukrów prostych). Jeśli ją rozważasz, sprawdź nasz artykuł: dieta cukrzycowa – jadłospis tygodniowy.
Pamiętaj również o prawidłowym nawodnieniu – pij min. 2 litry wody dziennie lub więcej, gdy ćwiczysz lub przebywasz w gorącym otoczeniu. Wybierz wodę mineralną, niskosodową. Twoje nawodnienie również ma znaczenie w kontekście obrzęków.
Lipodemia – tabletki
Niestety, aktualnie nie są dostępne żadne tabletki, które pomagają leczyć lipodemię. Lekarz może zaproponować Ci jednak suplementację, szczególnie składników, które wymieniamy poniżej.
- Kwasy omega-3 – mają właściwości przeciwzapalne, a większość z nas spożywa ich za mało w ramach regularnej diety (ich źródło to głównie tłuste ryby morskie).
- Witamina D3 – pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, a także wspiera pracę mięśni i zdrowie kości. W okresie jesienno-zimowym większość z nas ma niedobór witaminy D ze względu na położenie geograficzne Polski.
- Kolagen do picia – może mieć znaczenie w kontekście Twoich stawów oraz tkanki łącznej.
- Witamina C – wspiera prawidłowe powstawanie kolagenu w organizmie.
- Niektóre ekstrakty roślinne – np. kurkumina z kurkumy, również mają właściwości przeciwzapalne.
Lipodemia – leczenie operacyjne
W przypadku zaawansowanej lipodemii, która nie reaguje na leczenie zachowawcze, lekarz może zadecydować o leczeniu operacyjnym. Zaletą takiego rozwiązania jest natychmiastowa ulga, choć leczenie operacyjne wiąże się również z ryzykiem.
Liposukcja polega na usunięciu nadmiaru tkanki tłuszczowej (w znieczuleniu miejscowym). Chirurg wykonuje niewielkie nacięcia i wprowadza cienkie kaniule, które odprowadzają tkankę tłuszczową.
Ponieważ liposukcja to zabieg operacyjny, wymaga kwalifikacji, odpowiedniego przygotowania i postępowania pooperacyjnego.
Przeciwwskazania do liposukcji to przede wszystkim:
- niewydolność krążenia,
- nieuregulowane nadciśnienie tętnicze,
- zakrzepica żył,
- zapalenie żył,
- choroby płuc,
- niewyrównana cukrzyca,
- choroby nerek, wątroby, tarczycy,
- choroby autoimmunologiczne,
- nowotwory,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- anemia,
- aktywne infekcje,
- ciąża i karmienie piersią,
- znaczna otyłość (BMI powyżej 30-40).
Przygotowanie do liposukcji obejmuje m.in.:
- konsultację z chirurgiem – szczegółowy wywiad medyczny, który kwalifikuje do zabiegu,
- badania laboratoryjne – m.in. morfologia i biochemia krwi, koagulogram, grupa krwi, badanie ogólne moczu,
- inne badania, które zaleci lekarz – np. EKG, RTG klatki piersiowej, USG,
- odstawienie leków rozrzedzających krew (na ok. 10-14 dni przed zabiegiem) – również suplementów diety, które wykazują takie działanie.
Postępowanie po liposukcji dotyczy:
- noszenia odzieży uciskowej – to najważniejszy element rekonwalescencji,
- odpoczynku – przez ok. 1-2 tygodnie trzeba unikać intensywnego wysiłku fizycznego,
- aktywności fizycznej – należy wcześnie wstawać i spokojnie spacerować, by pobudzać krążenie i zmniejszać ryzyko zakrzepicy,
- pielęgnacji ran – powinny być utrzymywane w czystości i suchości,
- drenażu limfatycznego – specjalnego masażu, który wykonuje doświadczona osoba (zwykle po 7-14 dniach od zabiegu, o czym decyduje lekarz).
Objawy i leczenie lipodemii – podsumowanie
Objawy lipodemii to nieproporcjonalne, symetryczne gromadzenie się tkanki tłuszczowej, głównie na nogach, udach, biodrach i pośladkach. W tych obszarach tkanka tłuszczowa jest niewrażliwa na odchudzanie, a ponadto powoduje dyskomfort i uczucie ciężkości nóg. Lipodemię leczą specjaliści, najczęściej angiolog lub flebolog, gdyż wielu lekarzy często myli ją z otyłością lub obrzękiem limfatycznym. Zależnie od stopnia zaawansowania (I-III) lekarz może wdrożyć leczenie zachowawcze (dietę, masaże, kompresjoterapię) lub operacyjne (liposukcję).
Źródła:
- https://www.lipedema.org/
- Clarke C, Stages of lipoedema: experiences of physical and mental health and health care, Quality of Life Research, 2023, 32, s. 127-137.
- Omaira, M., Mehrotra, A., Fankhauser, M., Hrinczenko, B., & Dimitrov, N. (2015). Lipedema: A clinical challenge-revisited. British Journal of Medicine and Medical Research, 5(12), 1328–1337.
- Schlosshauer T, Liposuction treatment improves disease-specific quality of life in lipoedema patients, International Wound Journal, 2021, 18, s. 923-931.
- Wold, L. E., Hines, E. A., Alenn, E. V. (1951). Lipedema of the legs; a syndrome characterized by fat legs and edema. Annals of internal medicine, 34(5), 1243–1250.