Berberyna to naturalny związek chemiczny o licznych właściwościach korzystnych dla zdrowia. Znajduje coraz powszechniejsze zastosowanie w suplementach diety. Wynika to przede wszystkim z jego wpływu na procesy metaboliczne w organizmie, w tym na gospodarkę glukozy i lipidów. Suplementacja berberyny w połączeniu z dietą redukcyjną i aktywnością fizyczną może ułatwiać redukcję tkanki tłuszczowej.
Berberyna – co to takiego?
Związek chemiczny o nazwie berberyna pozyskuje się z kilku gatunków roślin – przede wszystkim z berberysu zwyczajnego (Berberis vulgaris), który powszechnie występuje w Europie, Azji Północnej i Afryce Północnej. Berberyna to bioaktywna, organiczna substancja (alkaloid), która może silnie oddziaływać na organizm człowieka.
Berberyna – właściwości
Berberynę (a raczej ekstrakty roślinne z liści i korzeni berberysu) stosuje się od pokoleń w medycynie ludowej wielu krajów, m.in. Chin, Egiptu i Iranu. Berberys to ważna roślina lecznicza także w medycynie ajurwedyjskiej. Aktualnie można zaobserwować wzrost zainteresowania berberyną w kontekście chorób metabolicznych.
Badania naukowe potwierdzają wpływ berberyny na:
- gospodarkę węglowodanową – berberyna powoduje spadek współczynnika HOMA-IR (określający poziom insulinooporności) nawet o 34% [6],
- profil lipidowy organizmu – wykazano, że doustne przyjmowanie ekstraktu z berberysu obniża poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi [7],
- mikroflorę jelitową – berberyna zmniejsza liczebność bakterii szczepów produkujących cukry proste w jelitach, jednocześnie zwiększa populację szczepów bakterii jelitowych, które wspierają terapię organizmu metforminą (lekiem stosowanym w cukrzycy typu 2) [7],
- leczenie cukrzycy typu 2 – berberyna zmniejsza ryzyko występowania niektórych powikłań cukrzycowych, np. choroby nerek [8].
Berberyna – działanie
Jako alkaloid berberyna charakteryzuje się szerokim działaniem na wiele aspektów zdrowotnych. Poza wpływem na metabolizm glukozy i lipidów znane jest również jej działanie:
- antybakteryjne,
- przeciwgrzybicze,
- antywirusowe,
- hipotensyjne (obniżające ciśnienie),
- antyoksydacyjne,
- żółciopędne,
- przeciwzapalne,
- hepaprotekcyjnie (wspierające procesy regeneracyjne wątroby),
- przeciwnowotworowe [9],
- rozkurczowe (na mięśnie gładkie).
Czy berberyna ułatwia odchudzanie?
Wiele źródeł internetowych podaje informacje, że berberyna może wpływać na redukcję masy ciała. Jest to po części prawda – w połączeniu z deficytem kalorycznym (wynikającym ze stosowanej diety i aktywności fizycznej) berberyna może ułatwiać odchudzanie.
Jej skuteczność jest porównywalna z metforminą, jednocześnie berberyna powoduje mniej skutków ubocznych. Badania dowiodły, że doustne przyjmowanie ekstraktu z berberysu przyczynia się do spadku masy ciała, ciśnienia tętniczego krwi i glikemii 2 godziny po posiłku [5].
Suplementy diety z berberyną
Suplementy diety z berberyną bazują na ekstraktach z liści, korzeni i innych części berberysu. Najczęściej zawierają chlorowodorek berberyny lub siarczan berberyny. Obie mają formę soli organicznych. Do wyboru pozostają m.in.:
- tabletki,
- kapsułki,
- krople,
- proszki,
- susz do zaparzania.
Wybierając suplement diety z berberyną, zwróć uwagę przede wszystkim na jego standaryzację. Producent powinien rzetelnie informować, ile substancji czynnej (berberyny) znajduje się w pojedynczej porcji preparatu. Niektóre mogą zawierać nawet 98% berberyny.
Dodatkowo warto sięgać po suplementy diety, które mają wskaźnik DER (Drug Extract Ratio). Informuje on o stosunku masy surowca roślinnego (np. liści berberysu) do otrzymanego ekstraktu (berberyny).
Najlepsze suplementy z berberyną to te, których bezpieczeństwo oraz działanie potwierdzają badania laboratoryjne.
Berberyna – zastosowanie
- W 2021 roku berberynę uwzględniono w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego jako wsparcie dietoterapii u osób z zaburzeniami lipidowymi.
- Bez wątpienia berberyna może stanowić także wsparcie gospodarki węglowodanowej, np. u osób z insulinoopornością.
- Osoby z nadwagą i otyłością mogą rozważyć suplementację berberyny podczas stosowania diety redukcyjnej.
Jeżeli zastanawiasz się nad przyjmowaniem berberyny, skonsultuj suplementację ze swoim lekarzem. Dotyczy to w szczególności osób ze zdiagnozowanymi chorobami (np. cukrzycą typu 2), które przyjmują już leki na stałe.
Dowiedz się, jakie jeszcze naturalne suplementy diety mogą pomóc Ci w zmniejszeniu masy ciała: Naturalne substancje w walce z otyłością.
Berberyna – dawkowanie
Po wybraniu suplementu diety z berberyną stosuj się do zaleceń dawkowania określonych przez producenta. Mogą one różnić się pomiędzy poszczególnymi preparatami, co wynika np. z ich odmiennej standaryzacji.
Bezpieczna dawka dzienna berberyny wynosi od 500 do 1500 mg. Takie dawki wykazały również skuteczność w regulacji stężenia glukozy i lipidów we krwi.
Warto mieć na uwadze, że berberyna nie stanowi związku, który dobrze wchłania się w przewodzie pokarmowym. Mniej niż 0,5% spożytej berberyny przedostaje się do układu krążenia. Uwzględnia to jednak wskazane wyżej dobowe dawkowanie.
Berberyna rano czy wieczorem?
Żeby poprawić wchłanianie berberyny z suplementów diety, najlepiej przyjmować ją z posiłkami bogatymi w tłuszcze, np. z awokado, jajkami, orzechami czy olejami roślinnymi. W miarę możliwości warto podzielić dzienną suplementację berberyny na 2-3 mniejsze dawki: do śniadania, obiadu i kolacji.
Berberyna – po jakim czasie efekty?
Pierwsze efekty suplementacji możesz zaobserwować po ok. 4 tygodniach suplementowania berberyny. Wymaga to jednak jej regularnego stosowania oraz prowadzenia zdrowej diety i aktywnego trybu życia.
Bezpieczna suplementacja berberyny może trwać do 12. tygodni. Po tym czasie wskazane jest 4 tygodnie przerwy, by organizm mógł samodzielnie regulować procesy metaboliczne. Berberyny nie należy przyjmować na stałe, jej zbyt długie stosowanie może powodować akumulację alkaloidu w wątrobie i mięśniu sercowym.
Dowiedz się więcej na temat bezpiecznej suplementacji
Berberyna – skutki uboczne
Berberynę uznaje się za stosunkowo bezpieczny suplement diety (pod warunkiem że nie przekracza się jego maksymalnego dawkowania dobowego). U niektórych osób może występować jednak nadwrażliwość na berberynę, prowadząca do:
- hipoglikemii (spadku poziomu cukru we krwi poniżej normy),
- bólu brzucha,
- nudności,
- biegunki,
- wymiotów,
- zbyt niskiego ciśnienia tętniczego,
- zaburzonego wchłaniania substancji odżywczych ze spożywanych pokarmów.
Jeśli występują u Ciebie wymienione wyżej skutki uboczne, przerwij suplementację berberyny.
Szczególną ostrożność w przyjmowaniu berberyny powinny zachować osoby ze zdiagnozowanymi zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. W ich przypadku nie jest wskazana suplementacja bez konsultacji z lekarzem.
Berberyna – przeciwwskazania
Suplementy diety z berberyną mogą przyjmować osoby dorosłe. Nie należy podawać ich osobom poniżej 18. roku życia. Inne przeciwwskazania do stosowania berberyny stanowią:
- ciąża,
- karmienie piersią,
- choroby wątroby,
- przyjmowane leki na: cukrzycę, nadciśnienie, przeciwzakrzepowe, antybiotyki i niesteroidowe leki przeciwzapalne.
- Niektóre leki: na cukrzycę, dyslipidemię, nadciśnienie, przeciwzakrzepowe, NLPZ.
Ponadto podczas suplementacja berberyny nie należy spożywać alkoholu i soku grejpfrutowego, które mogą zakłócać jej prawidłowy metabolizm w wątrobie.
Właściwości i zastosowanie berberyny – podsumowanie
Berberyna to naturalny związek chemiczny pozyskiwany z liści i korzeni berberysu. Silny alkaloid ma szereg właściwości korzystnych dla zdrowia, jednak największą uwagę skupiają te wspierające procesy metaboliczne w organizmie. Wiele badań dowodzi wpływu berberyny na metabolizm węglowodanów i lipidów w organizmie. Ma ona właściwości podobne do metforminy – leku na cukrzycę. Z tego względu stosowanie berberyny może okazać się użyteczne np. podczas odchudzania. Warto jednak skonsultować je ze specjalistą.
Źródła:
[1] Dębek K., Kalinowski M., Kalinowska J., Mroszczyk S., „Berberyna w terapii cukrzycy typu 2 – przegląd literatury”, Wybrane zagadnienia z zakresu bromatologii, Tom 3, 2023.
[2] Wajda K., „Berberyna jako naturalna siła wsparcia dla pacjentów w walce z chorobami metabolicznymi”, Książka Abstraktów Warszawskie Dni Nauki, Międzynarodowa Konferencja Studentów i Doktorantów, 25-26 maja 2024.
[3] Wojciechowska I., „Berberys pospolity-roślina ozdobna i lecznicza”, Kosmos 66.3 (2017): 487-490.
[4] Mróz M., Pastusiak K., Bogdański P., „Potencjalne możliwości wykorzystania berberyny w przeciwdziałaniu insulinooporności i w cukrzycy typu 2”, Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 75.1 (2021).
[5] Sanjari M., Shamsinejad B., Khazaeli P. i in., 2020. Safety and efficacy of Berberis integerrima root extract in patients with type 2 diabetes. A parallel intervention based triple blind clinical trial. J. Diabetes Metab. Disord. 19(1), 71–80, https://doi.org/10.1007/s40200-019-00478-z.
[6] Yao Y., Chen H., Yan L. i in., 2020. Berberine alleviates type 2 diabetic symptoms by altering gut microbiota and reducing aromatic amino acids. Biomed Pharmacother. 131, 110669, https://doi.org/10.1016/j.biopha.2020.110669.
[7] Cui H.X., Hu Y.N., Li J.W. i in., 2018. Hypoglycemic mechanism of the berberine organic acid salt under the synergistic effect of intestinal flora and oxidative stress. Oxid. Med. Cell. Longev. 2018, 8930374, https://doi.org/10.1155/2018/8930374.
[8] Ma Z., Zhu L., Wang S. i in., 2022. Berberine protects diabetic nephropathy by suppressing epithelialto-mesenchymal transition involving the inactivation of the NLRP3 inflammasome. Ren. Fail. 44(1), 923–932, https://doi.org/10.1080/0886022X.2022.2079525.
[9] Liu D., Zhang Y., Liu Y., Hou L., Li S., Tian H., Zhao T.: Berberine modulates gut microbiota and reduces insulin resistance via the TLR4 signaling pathway. Exp. Clin. Endocrinol. Diabetes, 2018; 126: 513-520.